Tijdens de grote depressie van de jaren ‘30 was namelijk duidelijk geworden dat de wereld de schulden niet meer kon terugbetalen.
Het leeglopen van de schulden bubbel ging indertijd gepaard met een werkloosheid van 25% … een achteruitgang van het BNP met 30% en een crash van de Dow Jones van 89%.
Zowel de Federal Reserve als president Hoover bleven zich vastklampen aan de goudstandaard waardoor de monetaire opties zeer beperkt waren.
Beterschap kwam er pas toen Franklin D. Roosevelt (FDR) president werd en de economie met één pennentrek uit het slop trok.
Economen hadden FDR verteld dat de economie in een negatieve spiraal van dalende prijzen was terechtgekomen en de oplossing lag voor de nieuwbakken president dan ook voor de hand: de prijzen moesten weer stijgen!
Normaal zijn stijgende prijzen een gevolg van een economische heropleving. Hoe zorg je echter voor stijgende prijzen terwijl de economie in de touwen hangt?
Zijn buurman had het antwoord. George Warren was een professor landbouwmanagement op Cornell en had ontdekt dat de landbouwprijzen sterk gecorreleerd waren aan de balans van de centrale bank.
Wanneer er grote goud ontdekkingen werden gedaan, steeg de geldhoeveelheid sneller dan de onderliggende economie en gingen de prijzen van landbouwproducten omhoog.
Onder de goudstandaard kon echter de geldhoeveelheid alleen maar stijgen door een extra aanvoer van goud.
Of toch niet? Warren concludeerde immers dat je de geldhoeveelheid ook kon verhogen door de prijs van goud te laten stijgen.
Op deze manier kon je de prijzen dus verhogen door de dollar te devalueren ten opzichte van de goudprijs.
Een stijging van de goudprijs met 50% had op deze manier hetzelfde resultaat als 50% meer goud in omloop brengen.
Het leek een simpele oplossing, maar de economische adviseurs van FDR moesten er niks van weten. De economen van die tijd hielden zeer strikt vast aan de goudstandaard en een devaluatie van de dollar zou voor hyperinflatie zorgen.
FDR zette echter door en devalueerde de dollar door de officiële goudprijs te verhogen van $20 per ounce naar $35 per ounce.
En het werkte! In de daaropvolgende maanden stegen de groothandelsprijzen met 45% en verdubbelde de beurs.
De deflatie die het land de afgelopen jaren in een wurggreep had gehouden, was verslagen.
Centraal bankiers hebben hun lessen getrokken uit de Grote Depressie en leerden van FDR dat er altijd een “reset” van het systeem mogelijk is door de dollar te devalueren ten opzichte van goud.
Een noodknop die altijd ingedrukt kan worden om het systeem een nieuwe start te geven.
Ben Bernanke gaf eind 2002 een inmiddels legendarische speech met de titel “Deflation, making sure ‘it’ doesn’t happen here” waarin zo’n reset beschreven werd:
“Het is vermeldenswaardig dat een wisselkoersbeleid een effectief wapen bleek tegen deflatie. Een opvallend voorbeeld is FDR’s devaluatie van 40% van de dollar ten opzichte goud in 1933-34. De devaluatie en snelle toename van de geldhoeveelheid maakten opmerkelijk snel een einde aan de Amerikaanse deflatie.
De economie groeide sterk en 1934 was trouwens een van de beste jaren van de 20ste eeuw voor de aandelenmarkten. De aflevering illustreert in ieder geval dat monetaire acties krachtige effecten kunnen hebben op de economie, zelfs wanneer de nominale rente op of nabij nul ligt, zoals het geval was ten tijde van de devaluatie van Roosevelt.”
Het is in ieder geval duidelijk dat goud een belangrijke functie heeft tijdens het eindspel.
We hoeven daarom niet meteen terug te keren naar een strikte goudstandaard, maar dat goud opnieuw een grote rol kan spelen als ankerpunt van een nieuw financieel systeem, ligt voor de hand.
De Nederlandsche Bank erkent deze rol en heeft op de eigen website het belang van goud tijdens het eindspel perfect omschreven:
“Aandelen, obligaties en ander waardepapier: aan alles zit een risico. Als het tegenzit, kunnen koersen dalen. Maar, crisis of niet, een baar goud houdt altijd waarde. Centrale banken als DNB hebben daarom van oudsher veel goud in huis. Goud is namelijk het ultieme appeltje voor de dorst: het vertrouwensanker voor het financiële stelsel. Als het hele systeem instort, biedt de goudvoorraad een onderpand om opnieuw te beginnen. Goud geeft vertrouwen in de kracht van de balans van de centrale bank. Dat geeft een veilig gevoel.”